PodNL is gratis maar niet goedkoop. Wil je ons steunen? Neem dan je...
Afleveringen
Erwin Peterman en Gijs Wuite: gedreven onderzoekers én ondernemers
Nov 26 2019
Twee bevlogen wetenschappers: Erwin Peterman en Gijs Wuite (VU). Onderzoekers in hart en nieren, maar ook de oprichters van het succesvolle bedrijf LUMICKS.
Stevinlaureaat Andrea Evers streeft vernieuwing na door grensoverschrijdend te werken
Nov 06 2019
Als ze moet kiezen tussen lichaam en geest kiest Andrea Evers, hoogleraar Gezondheidspsychologie aan de Universiteit Leiden, tóch voor de geest. Maar dat neemt niet weg dat deze Stevinlaureaat 2019 er rotsvast van overtuigd is dat ze onlosmakelijk bij elkaar horen.
Bakkersgist maakte Stevinlaureaat Jack Pronk wereldberoemd en verveelt nog steeds niet
Oct 30 2019
Jack Pronk, hoogleraar Industriële Microbiologie aan de Technische Universiteit Delft, slaagde erin om gistcellen op een efficiënte en schone manier ethanol te laten maken uit niet-eetbare plantenresten. Nu gaat hij zijn Stevinpremie 2019 gebruiken voor electro-biotechnologie, ‘Iets met elektriciteit en micro-ogranismen’. Onder het motto: ‘It’s electrifying’.
Bas van Bavel: Economische groei is een beperkte maatstaf voor welvaart
Oct 23 2019
Economisch Historicus Bas van Bavel (universiteit Utrecht) beschreef eerder hoe de markt zichzelf om zeep helpt. Zijn Spinozapremie besteedt hij aan een groot vervolgonderzoek naar welvaart.
Kunnen twee deeltjes zich tegelijkertijd op meerdere plekken bevinden? Ja! Podcast #34
Oct 16 2019
Spinozalaureaat prof. dr. Ronald Hanson, hoogleraar Quantumfysica aan de TU Delft, is een autoriteit op het gebied van quantumwetenschap. Hij realiseert zich maar al te goed dat hij pioniert op nog onontgonnen terrein.
Hoe een sterrenkundige met Argentijnse wortels de hoogste wetenschappelijke prijs kreeg
Oct 09 2019
Amina Helmi (Rijksuniversiteit Groningen) groeide op met heldere sterrenhemels in Argentinië. Decennia later is ze een zeer succesvol sterrenkundige, alhoewel ze zichzelf liever een archeoloog noemt.
Spinozalaureaat Yvette van Kooyk probeert de ’taal’ van immuuncellen te begrijpen - Podcast #32
Oct 02 2019
Prof. dr. Yvette van Kooyk (Amsterdam UMC) zette de glyco-immunologie - de rol van suikers bij het immuunsysteem - op de kaart en richtte een biotechbedrijf op. Presentator Karin van den Boogaert praat met deze eigenzinnige Spinozalaureaat.
Spinozalaureaat Ronald Hanson: 'Het is een soort oorlogskas, of investeringsbank' Podcast #31
Jun 28 2019
Van quantumtechnologie en Melkweg tot gisten en schimmels en van immunologie tot gezondheidspsychologie en het functioneren van economische markten: het onderzoek van de Spinoza- en Stevinlaureaten 2019 bestrijkt een breed spectrum.
Sekseverschillen spelen belangrijke rol bij relatie slaap-depressie
Jan 21 2019
We doen het allemaal een derde van ons leven: slapen. Een alles behalve slaapverwekkend onderwerp, want hoe je slaapt bepaalt in grote mate hoe gezond je bent. Fysiek én mentaal. Ik sprak erover met Birit Broekman. Zij is psychiater aan het Amsterdam UMC en OLVG. Bij vrijwel alle psychische klachten speelt slaap een rol. In haar nieuwste onderzoek kijkt Broekman naar sekseverschillen in de relatie tussen depressie en slaap. Vrouwen hebben namelijk twee keer zo vaak last van slaapproblemen en dep...more
Wie leidt de dans: de mens of de natuur?
Nov 16 2018
Hoogleraar Ecotoxicologie Martina Vijver (CML Leiden) realiseerde zich dat je de dynamiek tussen (synthetische) stoffen en de natuur zo realistisch mogelijk moet onderzoeken. Dus gewoon buiten. Daarom liet ze sloten graven voor haar ‘Levend lab’. De natuur leverde nog meer inspiratie op, getuige de titel van haar oratie: ‘Over ecotoxicologische grenzen: de choreografie van stoffen in de natuur.’ Daarin vraagt ze zich af of de natuur misschien weer leidend moet worden in het onderzoek. Want, kijk...more
Menselijke verstoring van ecosystemen aanjager van virusinfecties
Nov 14 2018
Stevinlaureaat Marion Koopmans (hoogleraar virologie Erasmus MC) studeerde diergeneeskunde in Utrecht en werd daarna, na wat omzwervingen over de wereld, gegrepen door virussen. Meestal zijn ze niet gevaarlijk, maar dat kan misgaan. Bijvoorbeeld door de interactie tussen mens en dier, meer bepaald op het moment dat mensen zich in het leefgebied van dieren gaan begeven. Dan kunnen de virussen die zich bij die dieren bevinden muteren tot een voor mensen gevaarlijke variant. Dus MERS-Coronavirus, S...more
Geschiedschrijving niet alleen aan de hand van Verdragen, maar ook door de ogen van vrouwen
Nov 05 2018
Beatrice de Graaf’s nieuwe boek, ‘Tegen de terreur. Hoe Europa veilig werd na Napoleon’ begint in de 19e eeuw, na de nederlagen van Napoleon. En de ontwikkelingen daarna die het begin vormden van het eerste Europese veiligheidssysteem. Dat Beatrice voor haar onderzoek heel Europa moest afreizen, onleesbare teksten moest zien te ontcijferen en dat haar gezin af en toe ook mee moest, het is het allemaal waard geweest. Want zo haalde deze Stevinlaureaat geschiedschrijving door de ogen van vrouwen b...more
De Heilige Graal voor Marileen Dogterom: een synthetische cel
Oct 22 2018
Marileen Dogterom is hoogleraar bionanoscience aan de TU Delft en de vierde en laatste Spinozalaureaat van dit jaar die ik sprak. Een gedreven wetenschapper, die met Anna Akhmanova heeft samengewerkt bij het in kaart brengen van het cytoskelet van een cel. En die door de Spinozapremie van 2,5 miljoen euro in staat gesteld wordt nieuwe wilde plannen te verwezenlijken. Zoals het maken van een synthetische cel. Waarom? Omdat het misschien kan. Aan dat project is al een zwaartekrachtpremie toegekend...more
Spinozalaureaat John van der Oost is overtuigd gentech-voorstander
Oct 08 2018
Hoogleraar microbiologie en biochemie (WUR) John van der Oost, oud-PSP-posterplakker en Greenpeacedonateur, werpt zich op als voorvechter van genetische modificatie, en keert zich (wat betreft de GMO discussie) nadrukkelijk tegen zijn oude 'matties'. De feiten spreken voor zich, zo vertelt hij in dit interview. In de natuur komen genetische modificaties heel vaak voor. Sterker nog: elk organisme, van bacterie tot mens, is genetisch gemodificeerd. En de klassieke manier van veredeling is ook een ...more
Hoe een boek over Vikingen nieuwe onderzoeksideeën kan opleveren
Sep 25 2018
Carsten de Dreu, hoogleraar sociale- en organisatiepsychologie in Leiden, ontvouwde op een bloedhete zomerdag zijn plannen voor de besteding van zijn 2,5 miljoen aan Spinozageld. Maar we spraken ook over zijn interdisciplinaire belangstelling en de manier waarop hij op ideeën komt. Een boek over Vikingen bijvoorbeeld. Wat waren de redenen dat zij hun kusten verlieten en in de rest van Europa ten strijde trokken? Kwam het misschien door klimaatverandering? Of door economische motieven? Onder ande...more
Een nieuwe microscoop dankzij de Spinozapremie
Sep 10 2018
Anna Akhmanova, Carsten de Dreu, Marileen Dogterom en John van der Oost krijgen woensdag hun Spinozapremie officieel uitgereikt: 2,5 miljoen om ‘vrij’ te besteden. Afgelopen juni, net na de bekendmaking, vertelden ze kort wat ze ermee dachten te gaan doen. Als aftrap van een nieuwe serie podcasts uitgebreide interviews met deze kanjers van wetenschappers. Wat gaan ze doen, met hun 2,5 miljoen?! Anna Akhmanova, hoogleraar cellulaire dynamica in Utrecht, droomt van een nieuwe microscoop.
Spinoza- en Stevinpremies belonen uitmuntend, baanbrekend en inspirerend werk
Jun 22 2018
In de Rode Hoed in Amsterdam konden wetenschappers, wetenschapsjournalisten- en communicatieprofessionals op 15 juni weer eens bijpraten op het onvolprezen Bessensap, georganiseerd door NWO. Natuurlijk waren er ook weer Spinoza- en dit jaar ook Stevinpremies, de hoogste onderscheidingen in de Nederlandse wetenschap. Waar bij de Spinozapremie de nadruk ligt op het wetenschappelijke werk en fundamentele vraagstukken, honoreert de Stevinpremie in de eerste plaats de maatschappelijke impact. Spinoz...more
De ene islamitische basisschool is de andere niet
Jun 15 2018
De berichtgeving over islamitische basisscholen is vaak negatief, constateerde Marietje Beemsterboer, zelf juf in het basisonderwijs. Dat komt omdat media zich vaak alleen maar baseren op de drie strikt islamitische basisscholen in Nederland. Maar er zijn er 52 die in meer of mindere mate islamitisch zijn. Dus vatte Marietje na haar masterstudie wereldgodsdiensten (specialisatie: islam)de koe bij de horens en keek in haar promotieonderzoek naar de positieve kanten. Ze bezocht 19 scholen en const...more
Waarom wordt niet van iedere Nederlander een DNA-profiel gemaakt?
Jun 07 2018
Moleculair bioloog Bas Defize werkte jarenlang bij het Hubrecht Instituut en doceert nu aan het University College Utrecht. Hij ziet het probleem niet: waarom niet van iedere Nederlandse burger een DNA-profiel maken? Desnoods al bij de geboorte en gewoon op te nemen in het paspoort, zoals een vingerafdruk. Wat iets heel anders is dan DNA-materiaal opslaan in een databank. Een boeiend gesprek over de ontwikkelingen in het DNA-onderzoek, het nut van DNA in coldcases en de voordelen van zo’n ‘stree...more
Complottheorieën kan je nooit helemaal bij voorbaat van tafel vegen
Jun 01 2018
Complottheorieën zijn van alle tijden, en je moet ze als overheid nooit wegzetten als verzinsels van gekkies. En nu al helemaal niet meer, nu autoriteiten zélf een complot blijken te hebben gesmeed met een journalist die vermoord dreigde te worden. De waarheid is altijd gekker dan je verzinnen kan, blijkt maar weer. Gelukkig had ik even tevoren net een gesprek met Jelle van Buuren, terrorismewetenschapper en onderzoeker aan het Institute of Security and Global Affairs, (onderdeel van de faculty ...more
'Ik vind onzekerheid in statistiek eigenlijk heel erg grappig', aldus statisticus Daniel Oberski
May 04 2018
Het is Daniel Oberski (universitair hoofddocent aan de Universiteit Utrecht) een doorn in het oog: de polarisatie in het privacy-versus-data-debat. Hij is dan ook vurig pleitbezorger van een genuanceerder maatschappelijk debat. Want data zijn natuurlijk ook ontzettend nuttig, als ze betrouwbaar zijn tenminste. Daarom bedacht Daniel veel gebruikte methodes die de effecten van meetfouten opsporen en verwijderen uit onderzoeksresultaten. Het werd een boeiend gesprek met een bevlogen onderzoeker, di...more
Innovatiespecialisten kunnen veel leren van de Romeinse oudheid
Apr 27 2018
Bettina Reitz-Joosse is met hart en ziel classica en als universitair docent Latijnse taal en letterkunde verbonden aan de Rijks Universiteit Groningen. Ze bestudeert hoe de Romeinen terug keken op hun oorlogen, en hoe die slagvelden beschreven werden. Wereldberoemd werd ze met de vondst van een verborgen tekst onder een obelisk, geschreven in het Latijn in opdracht van Mussolini. Een veelzijdige en interessante wetenschapper die de wereld van de 21e eeuw verbindt met de Oudheid door te onderzoe...more
We weten al lang hoe 30 procent van de dementiegevallen kan worden voorkomen, en toch lukt dat niet
Apr 20 2018
Epidemioloog Arfan Ikram is – zo zegt hij zelf - een tweedegeneratie Nederlander, geboren, getogen en nog altijd wonend in Rotterdam Zuid. Zijn academisch geschoolde vader wenste ook een goede opleiding voor zijn vijf kinderen en dat is gelukt; allemaal hebben ze gestudeerd zonder 1 cent studieschuld. ‘Studeren kan dus budgetneutraal’, stelt zijn succesvolle zoon Arfan, 'je moet er alleen iets voor opzij willen zetten.’ Dat heeft hij gedaan en zodoende is hij op z’n 37ste hoogleraar epidemiologi...more
Criminologe Barbora Holá: 'Oorlogsmisdadigers keren na hun straf als helden terug naar hun land'
Apr 13 2018
De van oorsprong Tsjechische juriste en criminologe Barbora Holá (VU) ging als klein meisje op vakantie naar voormalig Joegoslavië. Later zou ze in het kader van haar promotieonderzoek naar het Joegoslavië-tribunaal gaan, waar ze Radovan Karadzic ontmoette. En niet kon begrijpen dat zo’n charmante man zulke verschrikkelijke dingen op z’n geweten kon hebben. Barbora is gespecialiseerd in internationale misdrijven, internationaal strafrecht en 'transitional justice'. Ze bewees dat de straffen van ...more
Het is nog maar de vraag of psychische stoornissen ontstaan door een defect in het brein
Apr 06 2018
Er zijn onvoldoende aanwijzingen dat de oorzaak van psychische stoornissen een onderliggende afwijking in het brein is, zegt methodologe Angélique Cramer (Tilburg University). Wellicht kan je het ook omdraaien en is depressie een optelsom van allerlei symptomen die elkaar aansteken. Denk: je wordt ontslagen, gaat piekeren, slaapt daar steeds slechter door, je wordt steeds meer moe en daardóór neerslachtig. Met deze ‘netwerkbenadering’ heeft Angélique school gemaakt; ze doet onderzoek naar method...more
Wat is het verschil tussen een wetenschapper en een complotdenker?
Mar 30 2018
Een wetenschapper zal nooit zeggen dat hij iets ABSOLUUT zeker weet. Omdat hij er altijd rekening mee houdt dat een collega met andere data kan komen is hij de hele tijd bezig kritisch naar zijn eigen theorie te kijken. Een complotdenker daarentegen presenteert zich weliswaar vaak als een kritisch denker, maar dat gaat altijd over anderen, en nooit over zichzelf. En zit daardoor geharnast in zijn eigen mening. Aldus historicus van de filosofie Han Thomas Adriaenssen van de Rijksuniversiteit Gron...more
Dansen helpt wellicht tegen cognitieve stoornissen veroorzaakt door Multiple Sclerose
Mar 23 2018
De ziekte MS breekt het lichaam en ook vaak de geest af; omdat het geestelijke equivalent van de rolstoel niet bestaat is het de vraag hoe cognitieve stoornissen bij mensen met MS aangepakt zouden kunnen worden, naast de reeds bestaande geheugentraining. Dus toen hersenwetenschapper Hanneke Hulst (VUmc) in contact kwam met de stichting Dance for Health (voor patiënten met Parkinson) aarzelde ze niet en zette een dansprogramma op voor MS-patiënten die nog konden lopen: lichamelijke beweging met c...more
Op scholen ontbreekt vaak kennis over problemen waar hoogbegaafde kinderen tegenaan lopen
Mar 16 2018
In de week van de hoogbegaafdheid een gesprek met onderwijskundige Willy de Heer, die liever spreekt van ‘zeer makkelijk lerende’ kinderen. Het is goed om ook aandacht aan deze kinderen te besteden omdat zij zichzelf als ‘anders’ zien en zich van de weeromstuit maar gaan aanpassen aan het gemiddelde. Met in het ergste geval schooluitval als gevolg. Maar in de praktijk weten meesters en juffen nog veel te weinig over de manier waarop ze zeer makkelijk leren kinderen kunnen helpen. Het kabinet hee...more
Een gezonde levensstijl voorkomt jaarlijks 4.000 nieuwe gevallen van borstkanker
Mar 09 2018
Voorkomen is beter dan genezen, en het is al decennialang bekend wat de risicofactoren zijn voor het krijgen van borstkanker. Dus krijgt een slimme meid haar eerste kind op tijd, geeft langdurig borstvoeding en krijgt liefst veel kinderen. Daarnaast rookt ze niet, drinkt geen alcohol, beweegt veel, heeft geen overgewicht en eet gezond. Het zou het aantal nieuwe gevallen van borstkanker met 30 procent verminderen (4.000 à 4.500 gevallen). Maar hoe moet dat dan met haar carrière? Ik sprak met epid...more
Sterrenkundige Jelle de Plaa: "Wij mensen bestaan uit stokoud sterrenstof"
Feb 23 2018
Dat wij mensen ontstaan zijn uit chemische elementen afkomstig van verre sterren, weten we. Maar sterrenkundige Jelle de Plaa wil graag precies weten waar die elementen vandaan komen en wanneer dat gebeurd is. Daarvoor kijkt hij met een röntgentelescoop naar hete gaswolken in de ruimte. Thuis bladerde de kleine Jelle al veelvuldig in de atlas om meer te weten te komen van de aarde, en stond hij graag met zijn verrekijker in de tuin te turen naar de sterrenhemel. Nu werkt hij bij SRON (het Nederl...more
Cultuursocioloog Peter Achterberg: ‘Ik geef nooit advies want ik ben een socioloog, geen politicus’
Feb 09 2018
Hoogleraar cultuursociologie aan de Universiteit Tilburg Peter Achterberg bestudeert het effect van culturele, politieke en religieuze veranderingen op het sociale gedrag van mensen. Ik ging bij hem te rade om te begrijpen waar het geloof in alternatieve feiten en het wantrouwen in de wetenschap vandaan komt (zie ook zijn blog op wetenschap.nu). Dat kan hij heel goed uitleggen, en dat is het dan ook, wat hem betreft. ‘Ik leg gewoon uit hoe dingen in elkaar steken, maar ik geef nooit advies, want...more
Achter discussies over klimaat en vaccinaties gaat een grote vertrouwenscrisis schuil
Feb 02 2018
Als er één wetenschapper op alle mogelijke manieren communiceert met de buitenwereld is het wel Marc van Oostendorp, hoogleraar Nederlands en Academische Communicatie aan de Radboud Universiteit Nijmegen én verbonden aan het Meertens Instituut. Dus schaart hij zich van harte achter de oproep: 'Wetenschapper, spreek je uit!'. Maar het is niet alle wetenschappers gegeven goed om te gaan met de reacties. Hun autoriteit wordt immers niet meer automatisch aangenomen, zoals vroeger. Dus, zegt Marc, er...more
Julia Cramer is een perfect rolmodel om meisjes enthousiast te maken voor natuurkunde
Jan 26 2018
Ze koos aanvankelijk NIET voor natuurkunde, maar het bloed kroop waar het niet gaan kon. Voor haar onderzoek op het gebied van quantumwetenschap en -technologie heeft Julia Cramer de Minerva-Prijs gekregen van het NWO-domein Exacte en Natuurwetenschappen. De prijs is bestemd voor de beste natuurkundige publicatie van een vrouwelijke onderzoeker. Nu gaat ze zich op de wetenschapscommunicatie storten, onder meer om meisjes te laten zien dat natuurkunde óók iets voor hen is. Een terugkeer naar natu...more
SPECIAL: een impressie van het grootste natuurkundecongres in Nederland
Jan 25 2018
SPECIAL: een impressie van het grootste natuurkundecongres in Nederland by Wetenschap.nu
China heeft groot gelijk dat ze 'ons’ gebruikte plastic niet meer willen
Jan 19 2018
Het Chinese importverbod op plastic afval dwingt de Westerse landen tot eigen maatregelen als het gaat om het duurzaam (her)gebruiken van allerlei soorten plastic. De Europese Commissie deed daar inmiddels een voorstel voor, maar gaat dat ver genoeg? En wat zouden wij als consumenten kunnen bijdragen? Luister naar industrieel ecoloog René Kleijn van het CML (Centrum voor Milieuwetenschappen) van de Universiteit Leiden (die overigens ook heel veel moeite heeft met de zogeheten 'blisterverpakkinge...more
Ondanks de positieve geluiden blijft Iran een problematisch land
Dec 31 2017
Iran is weer helemaal in, zeker sinds het sluiten van de nucleaire deal met de VS. Voor het bedrijfsleven, om zaken te doen, en voor toeristen, om het land te gaan bezoeken. Weer, want de band van ons land met Iran vóór de machtsovername door de ayatollahs, in de jaren zestig en zeventig, was ook heel sterk. Iran met zijn sjah stond symbool voor het sprookjesachtige Midden-Oosten. Irandeskundige Maaike Warnaar onderzoekt de invloed van de beeldvorming in die tijd op de internationale betrekkinge...more
De fundamentele natuurkunde is één grote ontdekkingsreis
Dec 22 2017
De randen van de kennis opzoeken, zoals bergbeklimmers almaar hoger willen en ruimtereizigers almaar verder, daar houdt deeltjes-natuurkundige Ivo van Vulpen zich mee bezig. Zijn hang naar avontuur leeft Ivo uit in het zoeken naar het almaar kleinere. Hij is altijd op 'deeltjes-jacht' en daarmee ook bezig met het oplossen van de grote vragen van de wereld. En als je het hebt over praktische toepassingen? Dan komt Ivo met de nieuwe techniek voor het bestralen van tumoren met protonen om gezond we...more
Amerika-deskundige Sara Polak over één jaar Trump
Dec 15 2017
'America first', herhaalde hij tot vervelens aan toe tijdens zijn inaugurele rede, het logische vervolg op het 'Make America great again' uit zijn verkiezingscampagne. De wereld was in shock na de verkiezing van Donald Trump in 2016 en het afgelopen jaar was er 'never a dull moment' met deze Amerikaanse president. Hij sloeg wild om zich heen in woord én daad, met als laatste 'wapenfeit' de aankondiging van de verplaatsing van de Amerikaanse ambassade naar Jeruzalem. Media berichtten dit jaar el...more
Recente vondsten veranderen het verhaal van de menselijke evolutie
Dec 08 2017
Het verhaal van de ontwikkeling van de mens verandert razendsnel door belangwekkende vondsten van archeologen, in Zuid-Afrika en Marokko. De Leidse archeoloog Gerrit Dusseldorp vertelt daar graag en smakelijk over. En passant fileert hij ook nog even het paleodieet ("niet op wetenschap gebaseerd en niet sustainable"). Op de vraag of hij het niet geweldig zou vinden om in een tijdmachine teruggeflitst te worden in de tijd, om antwoorden te vinden op prangende vragen, antwoordde hij op z'n Gerrits...more
